Optimaal motiveren dankzij de zelfdeterminatietheorie

Er is veel te doen rond de zelfdeterminatietheorie (ZDT) vandaag. Deze recente en invloedrijke motivatietheorie past wonderwel bij verbindende communicatie, de expertise van Walk Your Talk. Volgens Hermina Van Coillie, oprichtster van Flourish, paste Marchal Rosenberg de principes van de ZDT zelfs al toe, nog voor deze geboren was. Beiden richten zich op verbinding, verzoeken en behoeften. Beiden blijven weg van dwang, moeten en oordelen. En de gecombineerde inzichten creëren een krachtige context waarin mensen zichzelf kunnen motiveren, een duurzame band met anderen kunnen opbouwen en medewerkers kunnen betrekken – bij elkaar en de organisatie. 

Mooie wisselwerking

Hoe kunnen we onze medewerkers motiveren? Het is een pertinente vraag in deze veranderde tijden. Mensen werken vooral thuis, nestelen zich in hun eigen cocon en moeten zichzelf elke dag zien te motiveren zonder collega’s om zich heen. De zelfdeterminatietheorie, ontwikkeld  door psychologen Edward L. Deci en Richard M. Ryan, komt meer dan ooit van pas en kan heel mooi gelinkt worden aan de principes uit verbindende communicatie. 

Het ABC van motivatie

Bij Walk Your Talk  en Flourish zijn we ervan overtuigd dat de twee theorieën elkaar versterken. Samen geven ze inzicht in en antwoorden ze op de vraag waarom iemand in weerstandmodus gaat en niet voldoet aan wat wordt verwacht. Hoe kunnen we mensen dan wel optimaal, positief en vooral duurzaam motiveren? Het antwoord ligt in je behoeften. 

Volgens de zelfdeterminatietheorie verhoog je de optimale motivatie door drie universele psychologische basisbehoeftes te vervullen. Je onthoudt ze als het ‘ABC van motivatie’:

• Autonomie: het gevoel van keuze en vrijheid in handelen, denken en voelen, zodat je aan het roer staat van je eigen leven.
• VerBinding: het verlangen om connectie te voelen met en zorg te dragen voor anderen.
• Competentie: de behoefte om je bekwaam te voelen, bij te leren en te groeien.

Om mensen optimaal of autonoom te motiveren, moet je kort gesteld dus zorgen dat ze het gevoel hebben vrijwillig beslissingen te kunnen nemen, ergens bij horen en dat ze ergens echt goed in zijn. 

Dwang vermijden

In verbindende communicatie vermijden we dat mensen iets gaan doen omdat ze straf willen vermijden, een beloning willen krijgen of zich verplicht voelen. Dat kan wel een effect hebben op korte termijn, maar op lange termijn betalen we een prijs op het niveau van de relatie. Als we dingen eisen van mensen, missen we de kans om te verbinden met wat er echt leeft bij de ander door goed te luisteren. Nochtans is het vanuit verbindende communicatie net essentieel dat we goed omgaan met weerstand, want achter elke ‘neen’ schuilt een ‘ja’ aan een andere behoefte. De behoeften achter een ‘neen’ erkennen houdt de verbinding in stand en vergroot de kans om de behoeften langs beide kanten te vervullen. Verbindende communicatie vermijdt dus dwang, en dat is net zo bij de zelfdeterminatietheorie. In de plaats formuleren we een verzoek, vragen we dus iets aan de ander, en laten we ook de ruimte om daar ‘nee’ op te antwoorden – omdat we begrip tonen voor de behoefte achter die ‘nee’. 

Stel je voor dat je een collega vraag om een extra taak op te nemen, omdat je samenwerken en elkaar steunen belangrijk vindt. Als die collega je vraagt om het aan iemand anders te vragen, dan is dat misschien omdat hij de dingen waar hij aan bezig is goed wil afwerken en de balans werk/gezin wil bewaren. Eens je dat weet, kan je de ‘nee’ beter begrijpen en een plek geven.

Zinvolheid is het sleutelwoord

Ook interne dwang, mensen motiveren via schuld, schaamte of angst, proberen we zowel vanuit verbindende communicatie als de zelfdeterminatietheorie te vermijden. Schuld en schaamte snijden mensen af van zichzelf en leiden tot angst, wat ongezond is voor hun zelfbeeld en welzijn. De essentie van verbindende communicatie is net praten vanuit wat we zelf belangrijk vinden, niet vanuit wat de ander goed of fout doet. Door onze eigen behoeftes te benoemen helpen we de ander om te verbinden met wat echt belangrijk is en om ‘het waarom’ achter een verzoek te begrijpen. Zo kunnen ze er bewust voor kiezen om onze behoefte te vervullen, ook al vinden ze dat niet per se leuk. Zorg dragen voor anderen behoort tot één van onze 3 fundamentele basisbehoeftes. Dus meehelpen aan de vervulling van uitgesproken behoeften, ‘ja’ zeggen op een verbindend verzoek, maakt ons leven zinvol. Naast externe en interne dwang, die geweld bevatten, zijn er dus nog twee andere manieren om mensen te motiveren. Mensen kunnen gemotiveerd zijn omdat ze iets leuk vinden of graag doen, of mensen zijn gemotiveerd omdat ze iets zinvol vinden – bijvoorbeeld omdat ze de behoefte achter een verzoek begrijpen. Die manieren van motiveren leiden niet alleen tot duurzame relaties en verbinding, maar ook tot meer energie en een hoger welzijn. Kortom we bloeien ervan open. 

Interne en externe dwang noemen we de ‘moet’ motivaties, en vallen samen met ‘eisen’. Zinvolheid en intrinsieke motivatie noemen we de ‘wil’ motivaties, en volgen op een verbindend verzoek.

Betrokkenheid tonen 

Hoe beter onze drie behoeftes ondersteund en vervuld worden, hoe autonomer en dus kwaliteitsvoller de motivatie. Is iemand in je team niet gemotiveerd? Check dan eens of die drie behoeften wel voldoende vervuld zijn. Het verschilt natuurlijk van persoon tot persoon hoeveel autonomie ze juist aankunnen of hoe ze hun behoefte aan verbinding graag zien ingevuld. Weet dat, zoals Marchal Rosenberg zo mooi zegt: We all have the same needs, what differs are the strategies for fulfilling these needs.  Daarom blijft het van groot belang om te luisteren, te praten en betrokkenheid te tonen. Onze noden zijn universeel. Maar hoe we ze graag ingevuld zien, verschilt van individu tot individu. En hier inzicht in krijgen, vraagt inleving in de boeiende innerlijke  wereld van jezelf en de andere. En daarvoor kunnen we dan weer steunen op de principes van de verbindende communicatie.

Geboeid door de zelfdeterminatietheorie? Bekijk dan zeker de webinar van specialist Hermina Van Coillie, die wetenschappelijke inzichten deelt over mensen motiveren. Of neem een kijkje op haar website.

Samen met Anja Van den Broeck schreef Hermina Van Coillie het boek Motiveren zonder controleren. Aan de slag met ZDT op de werkvloer. Bestellen kan via Herminavc@gmail.com.